Saturday, March 10, 2012

Terminologia mas usá rondo di problemanan di soño

AHI apnea-hypopnea index: Aki nan ta midi e gravedat di apnea di soño. AHI ta e averahe kombina di e episodio di apnea i hypopnea ku ta tuma luga durante di un ora. Si bo tin un AHI di 15 o mas bo tin OSA. Si bo tin síntoma di soño eksesivo durante dia o preshon haltu, e ora ei un AHI di 5 òf mas ta konfirmá ku bo tin OSA.


APAP autotitrating positive-airway pressure: E unidat di PAP aki ta outomátiko, e mes ta ahusta su mes baha i subi e preshon di airu segun nesesidat.

Apnea: ta un pousa den halamentu di rosea durante soño ku ta dura 10 sekònde o mas. E ta inbolbí un redukshon e fluho di airu pa 90% o mas. Nan ta midi’é ku sensornan tèrmiko.


Blood oxygen saturation: e nivel di oksígeno den sanger.(SaO2). Esaki nan ta midi ku un oximeter. Episodionan di CSA i OSA ta redusí e oksígeno den sanger. Esaki por kousa hypoxemia i hypercapnia.

BPAP bilevel positive-airway pressure: E PAP aki ta na bo dos nivel di preshon di airu: un nivel haltu ora bo ta inhalá i un preshon abou ora bo ta ekshalá

Cannula: ta un tubu flèksibel ku nan ta pone den bo nanishi, nan ta use huntu ku un nasal pressure transducer pa midi preshon di airu


Central Sleep Apnea o CSA : ta un problema di halamentu di rosea ku ta tuma loga ora e serebro ta faya di manda señal pa e pulmon ku e tin ku sigi hala rosea. Esaki ta mas komun serka hende di edat avansa i serka pashènt ku tin malesa di kurason o a haña un atake selebral. CSA no ta relatá na e kanal di hala rosea obstruktivo manera OSA

CPAP continuous positive-airway pressure: E PAP ta duna un preshon di airu konstante

CPAP study continuous positive-airway-pressure study: e studio aki ta evaluá e efektividat di e terapia di CPAP.


EEG electroencephalogram: Un registro gráfiko di aktividat eléktriko di e selebro. E onda selebral ta ser registrá pa elektródenan ku a pone riba e kabes. Diferente tipo di onda ta tuma luga durante e varios etapa di soño. Kada tipo di onda tin un frekuensia diferente.

EKG electrocardiograph O ECG: Un registro gráfiko di e aktividat eléktriko di e kurason. Ta pone e elektródenan bou di e klavíkula i riba e kashi di repchi. Episódionan di apnea ta kousa kambio den e frekuensia di kurason i preshon di sanger.


EMG electromyogram: Un registro gráfiko di e movementu muscular. Ta pone elekrodenan riba kachete i pia. E muskulonan ta relahá durante di e periodo di lanta pa soño. Despues bo selebro ta paralisá hopi muskulo durante e etapa di REM, aunke kontrakshon di muskulo por tuma luga. Movementu di muskulo por ta un señal di síndrome di pianan intrakil.

EOG electrooculogram Un registro gráfiko di movementu di wowo. Ta pone un eléktrode riba kara serka di wowo. E loramentu poke poko di wowo ta tuma luga durante e transakshon di lantá pa pega soño. Movementu kòrtiku i rapido ta sosode durante di e fase di REM.

Home sleep test: Un tèst ku nan ta hasi na kas esaki ta un manera pa bo detektá OSA serka adulto. E tèst aki ta usa un monitòr pòrtebel chiki ku bo por bai kas ku ne. E ta konsistí di un aparato di graba chiki, sensornan, faha, kabel i otro asesorionan. Bo ta pone e sensornan na bo kurpa sende e grabador prome ku bo pega soño. E grabador di soño ei ta graba datos nan importante durante ku bo ta drumi den bo mes kama. E loke ta midi ta bo fluho di airu, esfuerso pa hala rosea, e nivel di oksígeno den sanger i aktividat di kurason (EKG). E tèst nan di kas ta ser klasifiká komo klase 2, 3 o 4.

Hypercapnia: Nivel haltu di “carbon dioxide” den sanger. Ku por ta kousá pa CSA I OSA

Hypopnea: ta un redukshon parsial di por lo menos 30% i ku ta dura por lo menos 10 sekònde.

Hypoxemia: preshon abou di oksígeno den sanger. Por ta kousá pa CSA I OSA.

MSLT Multiple Sleep Latency Test: Un studio ku ta midi kon lihe un hende ta pega soño durante dia. Esaki nan ta hasi pa dektektá narcolepsy.

MWT Maintenance of Wakefulness Test: Aki nan ta midi kon bon bo por keda lanta durante dia. Esaki ta pa evaluá kon e terapia ta mehorá un síndrome di soño.

NREM sleep non-rapid eye movement (NREM) sleep: Ta konsistí di 3 fase di soño. E siguiente fase e soño ta mas profundo ku esun prome ku ne. Wak REM sleep.

Nasal pressure transducer: Ta midi e fluho di airu ku ta drenta i sali bo nanishi. E ta detektá hypopnea e ta sensativo pa e menor kambionan. E ta usá un kanula.

Obstructive sleep apnea: òf OSA Ta un desorden den halamentu di rosea durante di soño ku ta involví episodionan konstante di hypopnea i apnea a pesar di e esfuerso respiratorio konstante. Esaki ta tuma luga ora e muskulonan ta relahá durante di soño, ku ta kousá ku tejido moli patras den e garganta ta sera i blokiá e parti ariba di e kanal respiratorio.

OSA obstructive sleep apnea: apnea di soño obstruktivo

Overnight sleep study: Un polysomnografia o un studio di soño tipo 1, Ta un metodo standarisá pa detektá desorden di soño i evaluá tratamentu serka mucha i hende grandi. Bo ta keda den un kamber privá ku tin e komonidat di un kamber di hotèl. Ora bo ta drumi elektrodenan i sensornan ta kolektá informashon manera fluho di airu, aktividat di selebro(EEG), esfuerso pa hala rosea, movementu di wowo (EOG) movementu di pia (EMG), nivel di oksígeno den sanger i komportashon straño.

Oximeter: Un aparato chiki ku ta kontrolá e oksígeno den sanger. Por pone na orea, pero hopi biaha ta pone na un punta di dede

PAP positive airway pressure: Esaki ta e tratamentu mas usual i efektivo pa trata apnea di soño obstruktivo. (OSA). E ta sumistra un fluho di airu via bo mask ku bo tin bisti durante ku bo ta drumi. E fluho di airu aki ta tene bo kanal di hala rosea habri, prevení ku bo ta stòp di hala rosea i prekura pa bo oksígeno den sanger keda stabil. Pap por ta konstante (CPAP), dos nivel di preshon (BIPAP) òf ahusta e preshon su mes (APAP)


Polysomnogram: un studio di soño durante anochi


PSG: ta polysomnogram


R sleep rapid eye movement (REM) sleep: E de laster di e 4 fasenan di drumimentu ku ta kompletá un siklo di drumimentu. E nòmber ta bini di e movementu rapido di e spirnan di wowo durante di e fase aki. Mayoria soñamentu ta tuma luga durante REM.

Respiratory effort: Esfuerso pa respirá. Aki ta midi e movementu di bo pechu i stoma. OSA ta involví pousa den halamentu di rosea hasta ora e kurpa ta hasi esfuerso pa hala rosea, serka CSA e pousa no ta inlkuí un esfuerso pa hala rosea. E miho manera pa midi e esfuerso repiratorio ta ku respiratory inductance plethysmography.

Respiratory inductance plethysmography òf RIP: Ta e manera mas miho pa midi esfuerso respiratorio. Bo tin un faha rondo di bo stoma i barika. E fahanan tin waya i sensornan ku tin fluho di koriente leve. Movementu di bo pechu i stoma ta produsí un kambio den e fluho di koriente ei.

RIP: Respiratory inductance plethysmography

RPSGT registered polysomnographic technologist:Un tékniko di soño, un profeshonal akreditá ku a pasa un examen nashonal.

SaO2 blood oxygen saturation: Nivel di oksígeno den sanger

Sleep architecture Un terminologia ku ta referí na tur aspekto di patronchi di soño, inkluiendo e totalidat di soño, e tempu ku bo ta tuma pa bo pega soño, efektividat di soño i e fasenan di soño.

Sleep center: Un sentro pa problema di soño, aki nan ta tèst i duna tratamentu di tur problema di soño

Sleep cycle: Siklo di drumi E transakshon a traves di e kuater etapanan di soño. Kada un di e siklonan ei ta dura 90 pa 110 minüt. Mayoria adulto ta pasa dor di kuater pa seis di e siklonan ei durante un anochi kompletu di soño. Muchanan tin un siklo di soño mas kòrtiku ku adulto. Nan siklo di soño por dura 45 minüt. Ora un mucha ta aserka 10 aña e tin un siklo similar na esun di un adulto.


Sleep efficiency: E porsentahe di e tempu total di grabashon ku bo a pasa drumi.

Sleep lab: Un laboratorio di soño Aki nan ta tèst riba tur problema di soño i terapianan relatá ku halamentu di rosea, manera apnea di soño obstruktivo i ronkamentu.

Sleep latency: E tempu ku ta tuma e tempu pa bo pega soño.

Sleep onset: E momentu ku bo a pega soño.

Sleep specialist: Un spesialista ku su subspesalisashon den medisina di soño. E dòkter ta spesialisá den evaluá i diagnostiká i manehá problema ku soño.

Sleep stages: Un siklo di drumi ta konsití di 4 periodo. E kuater periodonan uniko ku ta forma parti di un síklo di soño. E naturalesa di bo soño ta diferente den kada etapa.Un siklo típiko di soño ta konsistí di tres etapa N1, N2, N3 sigi pa REM.

Sleep technologist: Un profeshonal den kuido ku ta asistí den evaluashon i kuido di pashènt i ku gia pashènt ku desorden di soño. E tékniko di soño aki ta trahá bou di supervishon di un spesialista di soño.

Snoring: Ronkamentu: Vibrashon di e tejido patras den garganta ku ta hasi sonido ora bo ta hala rosea durante ku bo ta drumi. E ronkamentu duru i frekuente por ta un señal di OSA (apnea di soño obstruktivo)

Split-night study: Estudio di soño i estudio di CPAP ta wordu hasi riba e mesun anochi. Ora nan mira ku durante di e studio di soño bo ta tin OSA severo ta hasi e studio di CPAP dirèkt su tras.

Thermal sensors: Sensornan térmiko Ta pone e sensornan aki serka di nanishi i boka pa detektá episodio di apnea dor di midi e fluho di airu. Nan ta registrá kambio di temperatura ora bo ta hala rosea. Airu ku bo ta ekshalá ta mas kayente ku esun ku bo ta inhalá. Tin dos tipo tèrmistores i tèrmopares.

Titration: Balorashon E proseso pa establesé e nivel di un ekipo di PAP di manera ku e ta eliminá apnea i hypopnea. E tékniko di soño aki ta subi i baha e nivel di preshon di airu te ora e haña e miho nivel di airu pa bo. Un APAP ta un ekipo ku ta balorá automatikamente.

Total recording time: Tempu total di grabashon E tempu ku ta dura ora paga lus pa kuminsá graba i sende lus ora stòp di graba.

Total sleep time: total di tempu ku a drumi E tempu ku bo a pasa na soño durante ku tabata graba.

Type 1 sleep study: Un studio di soño durante anochi den un laboratorio di soño

Type 2 sleep test: Un tèst di soño ku ta hasi na kas e ta grabá shete òf mas kanal di informashon, e señalnan ku e ta grabá ta inkluí fluho di airu, esfuerso pa hala rosea, oksígeno den sanger, aktividat selebral (EEG), aktividat di kurason (EKG), movementu di pia (EMG) i movementu di wowo (EOG).

Type 3 sleep test: Un tèst di soño ku ta hasi na kas e ta grabá 4 pa shete kanal di informashon. Esaki ta e tipo mas komun di e tèst di soño ku ta hasi na kas. Señalnan ku e ta grabá ta fluho di airu, esfuerso respiratorio, oksígeno den sanger i aktividat di kurason (EKG)

Type 4 sleep test: Un tèst di soño ku ta hasi na kas e ta grabá solamente tres kanal di informashon. Por ta e ta registrá oksígeno den sanger usando un oximeter, un otro kos ku e por ta midi ta e fluho di airu.

WASO Wake after sleep onset: E tempu ku bo ta keda den kama despues ku bo a lanta for di soño.

Fuente: Snoring and Sleep Apnea: Sleep Well, Feel Better M.D. Ralph Pascualy

Tradusí: pa SAAC (MD)na papiamentu